انواع سیمان به طور کلی سیمانهای ساختمانی به دو نوع پرتلند و غیر پرتلند تقسیم میشوند. در قدیم ، قیر، گچ و آهک قسمت عمده سیمانهای غیر پرتلند را تشکیل میداد.
لکن امروزه انواع مواد پلیمری به عنوان سیمانهای غیر پرتلند مورد توجه قرار گرفتهاند .مواد پلیمری دارای خواص بسیار گوناگون و مفیدی هستند. البته پارهای مشکلات خاص خود مانند عدم مقاومت در برابر آتش ، تغییر خواص در دراز مدت واز همه مهمتر قیمت بسیار بالا را هم دارند. انواع سیمان 2ـ8 ـ انواع سیمان پرتلند بر مبنای استاندارد ایران در استاندارد ایران ـ که بر مبنای استاندارد ASTM تدوین شده ـ

سیمان پرتلند به پنج تیپ (نوع) تقسیم میشود که عبارتند از :
- تیپ 1ـ سیمان پرتلند معمولی
- تیپ 2ـ سیمان پرتلند اصلاح شده .
- تیپ3ـ سیمان پرتلند زود سخت شونده .
- تیپ 4ـ سیمان پرتلند با حرارت کم .
- تیپ 5ـ سیمان پرتلند ضد سولفات .
تجهیزات لازم برای تولید هر پنج نوع سیمان فوق و خط تولید آنها مشابه است و عمده اختلاف در مقدار مواد اولیه و درجه حرارت کوره میباشد.
انواع سیمان
2ـ8 ـ1ـ سیمان پرتلند تیپ 1 همانطور که از نام سیمان پیداست، به طور معمول در کارها از این نوع سیمان استفاده میشود؛ مگر اینکه ویژگی خاصی مدنظر قرار گیرد. در استاندارد ایران سیمان تیپ 1 به سه دسته تقسیم میشود که عبارتند از : 325-1 ، 425-1، 525-1.
این تقسیم بندی بر مبنای مقاومت 28 روزه نمونههای سیمانی است: حداقل مقاومت 28 روزه سیمان پرتلند معمولی 325ـ1، 325 kg/cm3یا ,32.5Mpaاست.
انواع سیمان و نحوه خرید سیمان 2ـ8 ـ2ـ سیمان پرتلند تیپ 2 با اصطلاحاتی که در خط تولید این نوع سیمان صورت پذیرفته ، درصد C3A در آن به حداکثر 8% محدود شده است.
این امر با کاستن از میزان خاک رس در مواد اولیه امکانپذیر است. چرا که C3A حاوی اکسید آلومینیوم ( Al2O3) است که این اکسید در خاک رس وجود دارد. لذا جهت کاهش باید از میزان خاک رس کاست. کم شدن C3A باعث کاهش حرارت هیدراتاسیون و همچنین مقاوم شدن سیمان (و بتن) در برابر حمله سولفاتهاست . زیرا همانطور که در بخش 2ـ5 گفتیم، C3A در مجاورت آب با سولفاتها ترکیب شده ، مادهای به نام اترنژیت به وجود میآورد که در اثر جذب آب متورم میشود و ایجاد ترک میکند (به این پدیده حمله سولفاتها گویند). 2ـ8ـ3ـ سیمان پرتلند تیپ 3 زمان گیرش این نوع سیمان، مشابه سیمان پرتلند معمولی است. اما مقاومت اولیه آن به سرعت زیاد میشود؛ به گونهای که در سه روز ، به مقاومت هفت روزه تیپ 1 میرسد. یادآوری میکنیم که سیمان زود سخت شونده با سیمان زودگیر تفاوت دارد.مفهوم زودگیر یعنی زمان گیرش سریع که با مفهوم کسب مقاومت سریع متفاوت است. در این نوع سیمان، کسب مقاومت سریع با آزاد شدن گرمای هیدراتاسیون زیادی همراه است و لذا نباید از این نوع سیمان در بتن ریزیهای حجیم استفاده کرد. زیرا بتن در اثر گرمای زیاد هیدراتاسیون منبسط میشود و در همان حال گیرش حاصل میکند. اما پس از سرد شدن، پدیده انقباض بتن را تحت کشش قرار میدهد و باعث ایجاد ترکهایی در آن میشود. برای دستیابی به این نوع سیمان در مرحله تولید عمدتاً دو کار انجام میشود:
جمع شدگی یکی از خصوصیات سیمان است که اگر تحت کنترل در نیاید، موجب بروز خساراتی خواهد شد. بحث جمع شدگی و راههای مقابله با آن ، مفصل و نیازمند مجال دیگری است. سیمان گسترش یابنده، نوعی سیمان است که در آن به گونهای با مساله جمع شدگی مقابله شده است . در این سیمان ـ که اولین بار توسط دانشمند فرانسوی به نام لوزیه تهیه شد ـ
به سیمان موادی میافزایند که هنگام مصرف منبسط شود و جمع شدگی سیمان را جبران کند. انبساط مذکور تحت کنترل است و یا برابر میزان جمع شدگی است که در این صورت سیمان حاصل ، بدون جمع شدگی است و یا بیش از آن است که در این صورت سیمان حاصل ، منبسط شونده یا پف کننده است. جهت تولید این نوع سیمان ، کلینکر را با درصدی مواد منبسط شونده آسیاب میکنند. لوزیه، مخلوط سنگ گچ ، گچ معمولی و سنگ بوکسیت را با هم حرارت داد و ترکیب سولفوآلومینات کلسیم را بدست آورد و از آنجا که این ماده در مجاورت با آب منبسط میشود، از آن به عنوان ماده مورد نیاز استفاده کرد. این فرایند در حقیقت حمله مصنوعی سولفاتها به حساب میآمد. ولی جهت کنترل این حمله و انبساط ، از ماده تثبیت کننده ًسرباره کوره آهن گدازی استفاده کرد. البته امروزه مواد گوناگون به عنوان ماده گسترش یابنده به کار میروند. سیمانها از لحاظ گسترش یافتن به چهار دسته به شرح جدول 2ـ4 تقسیم میشوند. نکتهای که در ارتباط با استفاده از این سیمانها باید متذکر شد، آنست که شیوه مصرف دقیقاً مطابق با آنچه تولید کننده بیان کرده باشد. در غیر این صورت ممکن است نتیجه مطلوب حاصل نشده ، خساراتی هم به بار آید .
در خاتمه بخش سیمان، آشنایی با یک سیمان غیر پرتلند به دلیل خواص جالب آن مناسب به نظر میرسد. به دنبال کشف مساله حمله سولفاتها، یک دانشمند فرانسوی به نام ژول برد تحقیقاتی را جهت دستیابی به سیمانی مقاوم در برابر سولفاتها آغاز کرد. نتیجه این تحقیقات ، دستیابی به سیمان پرآلومین بود. در تولید این سیمان حدود 40% سنگ آهک را با 40% بوکسیت مخلوط نموده، 20% مواد دارای آهن و سیلیس میافزاییم و مخلوط را درون کوره حرارت میدهیم. کوره تولید سیمان برقی دارای یک قسمت قائم و یک قسمت افقی است که دما در قسمت افقی به بالاترین حد یعنی حدود 1600 درجه میرسد. در این دما ـ برخلاف روند تولید سیمان پرتلند که 25% مواد ذوب میشوند ـ کلیه مواد اولیه به صورت مذاب در میآیند. مواد مذاب از انتهای کوره خارج میشوند و داخل سینیهایی میریزند تا به سرعت سرد شوند . حاصل، ورقههای شیشهای مانند است که به دستگاه خردکن میروند و به صورت قطعات کوچکی در میآیند. این قطعات ، کلینکر سیمان برقی میباشند. کلینکر سیمان برقی را به آسیاب میبرند و بدون افزودن هیچگونه مادهای آن را آسیاب میکنند. نتیجه فرایند ، سیمان پرآلومین است که دارای رنگی تیرهتر از سیمان پرتلند معمولی (تقریباً سیاه) میباشد. همانطور که گفته شد، هدف از تهیه این سیمان، مقاومت در برابر حمله سولفاتها، بود که به خوبی انجام پذیرفت. بعداً دیده شد که مقاومت این سیمان در مقایسه با سیمان پرتلند معمولی بسیار سریعتر افزایش مییابد؛ به گونهای که در یک روز، مقاومت 28 روزه سیمان پرتلند عادی را بدست میدهد (شکل 2ـ25). با توجه به اینکه این کشف، پس از جنگ جهانی دوم و آغاز دوران بازسازی در اروپا صورت پذیرفت، سیمان پرآلومین با اقبال فراوان و مصرف گستردهای مواجه شد. لکن برخی سازههایی که در آن این نوع سیمان به کار رفته بود، خراب میشد. مدتها علت این امر پوشیده بود تا نهایتاً در دهه 1960 پدیده تبدیل کشف گردید. دانشمندان نشان دادند که این سیمان در دمای بین 20 تا 30 درجه مخصوصاً در محیطهای مرطوب دچار تغییرات شیمیایی شده ، چسبندگی خود را از دست میدهد که این امر باعث تخریب سازههای این نوع سیمان است. کشف پدیده تبدیل ، مصرف سیمان پرآلومین در کارهای ساختمانی را ممنوع کرد . امروزه کاربرد این سیمان در دماهای بسیار بالا یا پایین است؛ مثلاً در مناطق قطبی یا استوا. لکن مهمترین کاربرد آن ، استفاده به عنوان سیمان نسوز است. این سیمان تا دمای حدود 1600 درجه را به خوبی تحمل میکند و لذا میتوان از آن در چسباندن آجرهای نسوز درون کوره سیمان بهره جست.